Hazendonkgroep
De Hazendonkgroep, ook wel Hazendonk 3 genoemd, was een semi-agrarische cultuurgroep van boeren, vissers en jager-verzamelaars, in een zeer geleidelijk verlopend neolithisatieproces. Het wordt ook wel bestempeld als een midden-neolithische groep. De Hazendonkers kenden zowel permanente nederzettingen als tijdelijke (jacht-)kampementen en ‘special activity’ sites. Hun cultuur kende een relatief korte periode: tussen 3800 en 3400 v. Christus, ten tijde van de laatste Swifterbantfase. Hun leefgebied bevond zich in het westelijk kustgebied; in het Rijn-Delta-gebied tussen Delfland en Nijmegen, met een uitloop in Nederlands- en Belgisch Limburg.
De Hazendonkers bevinden zich op de drempel tussen het Mesolithicum en het Neolithicum. Dat was zichtbaar in alle aspecten van hun samenleving: in de nederzettingstructuur (meer op vaste plekken), sociale differentiatie (meerdere sociale vormen met elk hun eigen functie, karakter en samenstelling), materiële cultuur, voedselvoorziening, begrafenisrituelen en hun ideologie. Op de Hazendonkse site van Schipluiden zijn, rond 3600 v. Chr., de eerste aanwijzingen voor een volledig sedentair bestaan (vaste verblijfplaatsen).
Verondersteld wordt dat, (in ieder geval mede) door hun meer neolithische bestaanswijze, de Hazendonkers een groeiende populatie kende.
Tijdens de periode van de Hazendonkgroep leefden er in Nederland ook de (late) Swifterbantcultuur en de Michelsbergcultuur.
De naam is afkomstig van één van de eerste vindplaatsen van hun aardewerk, in Hazendonk bij Molenaarsgraaf, bij Alblasserwaard in Zuid-Holland.
Deze donk is nu in de weilanden bij Molenaarsgraaf als een kleine verhoging te zien, ongeveer 1 meter boven het maaiveld met een groepje vlierstruiken.
De oorsprong van de Hazendonkgroep is niet helemaal duidelijk. In het Neolithicum ontstonden uit de contacten tussen lokale (mesolithische) jager-verzamelaars groepen onderling en tussen deze groepen en vroege landbouwers ‘nieuwe’ culturele groepen, waaronder de Hazendonkers ten tijde van de Swifterbantcultuur en de Michelsbergcultuur. Veel onderzoekers zien, op basis van de geografische ligging, eerder een verband met de Swifterbantcultuur dan met de Michelsbergcultuur. Sommige onderzoekers zijn er zelfs van overtuigd dat de Hazendonkgroep is ontstaan uit de zuidelijke Swifterbantcultuur. Bij de zuidelijke groep van de Swifterbantcultuur zou volgens hen geen ‘laat- Swifterbant’-fase(4300 – 3400 v. Chr.) tot ontwikkeling zijn gekomen. In plaats daarvan zou de Hazendonkgroep zijn ontstaan.
Ook wordt aannemelijk beschouwd dat de Hazendonkgroep is ontstaan door een samensmelting van groepen uit twee regio’s, uit resp. het oostelijke rivierengebied en Zuid-Holland. Geleidelijk zouden ze naar elkaar toe zijn gegroeid, zonder dat daarbij de verschillen tussen beide groepen helemaal zouden zijn verdwenen. In Zuid-Holland zal die achtergrond de Swifterbantcultuur zijn geweest, in de vorm van Hazendonk 2. In het oostelijke rivierengebied is dit mogelijk een lokale groep geweest die sterk beïnvloed was door de Michelsbergcultuur.
Of de Hazendonkers als aparte groep gerekend moeten worden, daarover verschillen de meningen. Op grond van de overeenkomsten in aardewerk wordt wel aangenomen dat de Hazendonkgroep de noordwestelijke tak van de Michelsbergcultuur vertegenwoordigt. Maar op basis van het neolithisatieproces, worden de Hazendonkers door een aantal onderzoekers beschouwd als een aparte archeologische groep. De Hazendonkers waren verder ontwikkeld dan de Swifterbanters op de noordelijke zandgronden, maar minder ver dan de Michelsbergers in de zuidelijke lössgordel.
De bewoning in de regio van Delfland kwam ten einde door verdrassing. Er kwam, rond 3350 v. Chr., een overgang naar de Vlaardingengroep. De oostelijke versie van de Hazendonkgroep werd opgevolgd door de Steingroep. Vanwege de overeenkomsten in materiële cultuur tussen deze twee groepen, worden deze ook wel tot hetzelfde culturele complex beschouwd.
De volgende onderdelen van de Hazendonkgroep komen aan bod: Wonen, voedselvoorziening, materialen en techniek, maatschappelijke relaties en begrafenisrituelen.
